Motyw snu w literaturze 

Ostatnio aktualizowane: 19.03.24

 

Motyw snu w utworach literackich to często pojawiający się temat. Można go spotkać zarówno w sztuce prozatorskiej, jak i poetyckiej. Czytając powieść, odbiorcy zwracają uwagę na powtarzające się toposy, które łączą się w jedną całość, tworząc fabułę, temat, wątek czy też postać literacką. Motyw snu pojawia się w wielu znanych książkach, które każdy zna, chociażby ze szkoły z lekcji języka polskiego czy historii. W jakich powieściach można go odszukać? 

Motyw snu w literaturze 

Czytając różnego rodzaju powieści, odbiorca zwraca uwagę na wątki zawarte w tekście. W literaturze światowej pojawiają się różnego rodzaju motywy, takie jak: Motyw śmierci, podróży, miłości, arkadii, domu, kobiety, rodziny, buntu, młodości, cierpienia, przemijania, władzy, samotności, patriotyzmu, wsi, miasta, ogrodu, ojczyzny, marzeń, utopii, tańca, wolności, szatana, snu, wojny czy wielu innych. W każdej z powieści jest on ukryty i dopiero po przeczytaniu odbiorca zwraca uwagę na to, co autor chciał przekazać w danej książce. Sen w literaturze to jeden z częściej pojawiających się motywów zarówno w mitologii, jak i Starym i Nowym Testamencie czy wielu innych, znanych publikacjach. 

♦ Mitologia – Bóg snu: W mitologii greckiej motyw snu pojawia się w personifikacji Hypnosa, bardzo często ukazywanego jako śpiącego młodzieńca. Przynosił on ludziom sen oraz ukojenie poprzez dotyk kwiatem maku. Morfeusz, będący synem Hypnosa był w stanie zsyłać marzenia senne dotyczące ludzi, a dwaj pozostali bracia potrafili sprawić, że w snach przejawiały się jedynie zwierzęta lub przedmioty. 

♦ Stary Testament: Motyw snu w Starym Testamencie pojawia się w noc, kiedy Salomonowi ukazuje się Bóg i rzecze do niego, że da mu wszystko, o co poprosi. Mężczyzna zapragnął posiadania mądrości, która pozwoli mu rozróżnić dobro od zła oraz lepiej rozstrzygać sprawy związane z rządzeniem ludu. Boże działanie zostało ukazane także w snach Nabuchodonozora, któremu prorok Daniel miał wytłumaczyć znaczenie snu. Król widział podczas snu posąg ze szlachetnych kruszców z nogami wyrzeźbionymi z połączenia żelaza i gliny. Po uderzeniu rozpadł się na mniejsze kawałki, co oznaczało przyszłość, jaką czeka Babilon. 

♦ Nowy Testament: W Nowym Testamencie motyw snu został ukryty podczas wizyty Anioła Pańskiego w śnie Józefa. Jego przybycie było odpowiedzią Boga na decyzję mężczyzny o ucieczce spowodowanej wiadomością o przedślubnej brzemienności Maryi. Anioł Pański przybył z misją wyjaśnienia Józefowi, że noworodek począł się z Ducha Świętego i będzie przyszłym Zbawicielem. Sen dotyczący Maryi spowodował, że Józef postanowił uznać dziecko za syna.

♦ Fraszka „Do snu” – interpretacja: Utwór autorstwa Jana Kochanowskiego – fraszka „Do snu” przedstawia sen jako oswojenie się człowieka ze śmiercią. Według autora w tym czasie ludzie uczą się umierać, ponieważ dusza rozpoczyna wędrówkę, udając się do najróżniejszych miejsc. Jest w stanie nawet dotrzeć do sfer niebieskich, dlatego też sen jest wstępem do oswojenia się z myślą o śmierci. Oprócz tego jest także symbolem tego, że dusza jest wolna. 

♦ „Makbet” – William Shakespeare: Autor „Makbeta” wykorzystuje motyw snu, aby ukazać rozterki głównych bohaterów, a także ich wewnętrzne odczucia. Emocje prześladujące Makbeta i jego żonę uświadamiają o okrucieństwie zbrodni, jakich dokonano. Wizje, które nawiedzają głównych bohaterów, są spowodowane wyrzutami sumienia oraz wewnętrznym rozdarciem. Pierwsza zbrodnia, jakiej dokonuje Makbet, jest najtrudniejsza, jednak następne przychodzą już z łatwością. Dopiero morderstwo śpiącego i nieświadomego Dunkana powoduje u głównego bohatera poczucie hańby. Po morderstwie Makbet doznaje halucynacji, ma omamy słuchowe, a głos w jego głowie zapowiada, że straci sen raz na zawsze. 

♦ Motyw snu w „Dziadach”: Ukazanie motywu snu w utworze „Dziady” cz. III autorstwa Adama Mickiewicza ma szczególny związek z nieskrępowanym życiem dusz. W prologu bohater liryczny tłumaczy to zjawisko i podkreśla, że metafizyczny charakter snu dotyczy jedynie wybranych osób i jest on całkowicie autentycznym doświadczeniem. W „Dziadach” cz. III ukazany został sen Nowosilcowa, a także Konrada i Ewy. 

♦ „Lalka” – Bolesław Prus: W „Lalce” Bolesława Prusa jest scena, kiedy w jednym ze snów Izabeli pokazuje się Wokulski pod postacią straszliwego monstrum. Koszmar pojawia się bezpośrednio po poznaniu kupca, kiedy to jeszcze stosunek kobiety był do niego obojętny. Wizja młodej Łęckiej była wyrazem podświadomych obaw o wydarzenia, które mają miejsce w przyszłości. 

♦ „Zbrodnia i kara” – motyw snu: Powieść autorstwa Fiodora Dostojewskiego ukazująca losy byłego studenta, który ma zamiar zamordować oraz obrabować starą lichwiarkę. Sny w „Zbrodni i karze” są przedstawione przez autora jako wizje wytyczające drogę do poznania prawdziwego „ja”, co umożliwia zrozumienie błędów, jakie zostały przez niego popełnione. Sny Raskolnikowa, czyli głównego bohatera powieści mają spowodować jego przemianę, ponieważ tylko w trakcie snu ujawnia się prawdziwa podświadomość człowieka. Mężczyzna tłumaczy swoje postępowanie, zagłuszając tym samym wyrzuty sumienia. W przypadku głównego bohatera – Rodiona, mamy do czynienia z koszmarami oraz lękami przed dokonaniem morderstwa, które objawiają się nerwicą, a także kłopotami ze snem, co można zaobserwować po fragmencie książki – „Nazajutrz obudził się późno, po niespokojnym śnie, rozdrażniony i zły”. Innym bohaterem cierpiącym z powodu koszmarów jest Swidrygajłow, zły i nikczemny człowiek bez skrupułów krzywdzący wiele kobiet. Zbrodnie, które popełnił, sprawiają, że nie może spać, dręczą go uporczywe koszmary, a szum liści za oknem od razu wprawia w osłupienie. 

♦ ,,Wesele” – Stanisław Wyspiański: Dramat autorstwa Stanisława Wyspiańskiego ściśle nawiązuje do autentycznego wydarzenia, jakie miało miejsce w 1900 roku w Krakowie w Bazylice Najświętszej Maryi Panny. Przyjęcie weselne odbyło się we wsi Bronowice w dworku Włodzimierza Tetmajera. W utworze głównymi bohaterami są poeta Lucjan Rydel oraz chłopka Jadwiga Mikołajczykówna. Motyw snu pojawia się w II akcie symboliczno-wizyjnym ukazanym w konwencji snu, co potwierdzają słowa Chochoła – „Co się w duszy komu gra, co kto w swoich widzi snach”. Przedstawione postacie, które ukazują się głównym bohaterom to ich alter ego przywołane przez projekcje ukrytych myśli oraz dręczące sumienie. Jedynym pośrednikiem między światem realnym a fantastycznym jest Chochoł. Ukazujące się zjawy są obrazem charakterów bohaterów powieści oraz ujawniają ich słabości. 

♦ „Proces” – Franz Kafka: Sytuacja przedstawiona w dziele autorstwa Franza Kafki pt. „Proces” jest przedstawiona jako koszmar senny głównego bohatera. Motyw oniryczny oraz przedstawione wydarzenia są niezwykłe, zaskakujące, a wręcz absurdalne. Józef K. zostaje aresztowany bez podawania żadnego powodu i w tym samym czasie toczy się przeciwko niemu śledztwo, jednak mężczyzna nie wie, w jaki sposób się bronić, ponieważ nie zna zarzutów. Cały utwór jest przedstawiony jako labirynt pomieszczeń oraz korytarzy w budynku sądu, które są umieszczone w każdym możliwym punkcie w mieście. Świat przedstawiony w „Procesie” to wizja koszmarnego snu sprawiającego, że główny bohater umiera. 

♦ „Sklepy cynamonowe” – Bruno Schulz: Konwencja oniryczna prezentowana w powieści „Sklepy cynamonowe” autorstwa Brunona Schulza sprawia, że czytelnik przenosi się do niezwykłego świata, gdzie panuje zupełnie inny nastrój, a także magiczny klimat. Rzeczywistość przedstawiona w książce ma wiele cech marzenia sennego, a sam Drohobycz nie jest do końca realnym i zwykłym miasteczkiem. Zagłębiając się w literaturę, czytelnik odnajduje przepastne podwórka, podwójne ulice będące niczym labirynt, z którego nie ma wyjścia. Świat w „Sklepach cynamonowych” jest niczym w sennym koszmarze, gdzie nie ma żadnych zasad logiki. 

♦ „Ferdydurke” Witold Gombrowicz: Bohaterem głównym powieści „Ferdydurke” napisanej przez Witolda Gombrowicza jest trzydziestoletni początkujący literat – Józio. Po przybyciu do niego jego byłego nauczyciela profesora Pimki zostaje cofnięty w czasie do starej klasy w gimnazjum. Początkowo, główny bohater traktuje wszystkie wydarzenia mające miejsce jako sen. Nie jest w stanie uwierzyć, że to, co się dzieje to prawda. Wszyscy dookoła widzą w trzydziestoletnim mężczyźnie gimnazjalistę, a Józio nie chce zrozumieć, że jest zmuszony uczęszczać do szkoły, gdzie prowadzony jest proces „upupiania”. W powieści awangardowej „Ferdydurke” ukazywane są losy Józia Kowalskiego, jednak autor miał na celu pokazanie , w jaki sposób formuje się społeczeństwo oraz jaki wpływ ma środowisko zewnętrzne na człowieka. 

 

Sen – dlaczego jest tak ważny? 

Motyw snu to często spotykany temat, który sprawia wrażenie fascynującego. Nic więc dziwnego, że należy zadbać o zdrowy i dobry sen na co dzień, aby móc funkcjonować we właściwy sposób. Jest to jedna z najważniejszych funkcji życiowych, ma bezpośredni wpływ na prawidłowe działanie mózgu, a także pamięć. Ludzie mający problemy ze snem często są rozkojarzeni, nie mogą się skoncentrować, są mniej efektywni w pracy, cierpią na różne dolegliwości w tym na nadwagę. Częste niedobory snu powodują upośledzenie układu odpornościowego oraz hormonalnego, co przyczynia się do wielu problemów szczególnie u kobiet. Osoby niewyspane są bardziej podatne na zakażenia wirusowe oraz inne choroby, szczególnie w sezonie jesienno-zimowym, kiedy brakuje, chociażby witaminy D. Brak snu powoduje pogorszenie samopoczucia, a co najgorsze demotywuje do jakiegokolwiek działania. 

Aby zadbać o dobry sen, należy przestrzegać kilku zasad dotyczących higieny snu. Oczywiście nie wszystkie da się wdrożyć od razu, jednak z czasem każdy człowiek zrozumie, jak ważne jest dbanie o to, aby każdego dnia być wypoczętym. W jaki sposób zadbać o prawidłowy sen? Przede wszystkim należy zacząć od komfortu. Wygodne łóżko sypialne z odpowiednio dobranym materacem to podstawa. Następnie trzeba zwrócić uwagę na właściwą poduszkę, która będzie podpierać nie tylko głowę, ale także odcinek szyjny z kręgosłupem. Ważne jest to, aby pościel, pod którą się śpi, była wykonana z bawełny lub innego oddychającego materiału. Dobrym rozwiązaniem na bezsenność jest regularna aktywność fizyczna, podczas której można się zmęczyć i szybciej później zasnąć. Oprócz tego należy dbać o regularne kładzenie się spać oraz wstawanie, nawet w weekend, kiedy jest okazja dłużej postać, nie powinno się przekraczać granicy 9-10 godzin snu. Aby w nocy lepiej spać, warto zjeść ostatni lekki posiłek 2-3 godziny przed snem, unikać picia alkoholu i kawy, a także pozbyć się nawyku krótkich drzemek w ciągu dnia. 

 

 

Dodaj komentarz

0 KOMENTARZ