Mioklonie to tajemnicza nazwa, niejasna dla wielu osób niezwiązanych z medycyną. Jest to jednak przypadłość, która w delikatnej odmianie pojawia się u większości z nas. Mioklonie mogą dotyczyć zarówno dzieci, jak i osób dorosłych i seniorów. Czym są, jak się objawiają i czy wymagają leczenia? Wszystko, co musisz o nich wiedzieć, znajdziesz w poniższym artykule.

 

Co to są mioklonie?

Mioklonie to inaczej zrywania mięśniowe, czyli nagłe, mimowolne skurcze, które mogą obejmować całe ciało lub tylko jeden obszar. Ruchy są szybkie i przede wszystkim powstają niezależnie od naszej woli. Takie zrywy mogą mieć różne przyczyny, najczęściej pojawiają się w czasie snu lub w momencie zasypiania. Niektóre mioklonie nie wymagają stosowania leczenia i terapii, inne mogą jednak wskazywać na poważniejsze schorzenia. Zrywy powstają na skutek skurczów mięśni lub spadku napięcia mięśniowego. Wyróżnia się ich kilka rodzajów, podzielone są przede wszystkim ze względu na miejsce występowania. Można więc wyróżnić:

• mioklonie korowe,

• rdzeniowe,

• pniowe,

• obwodowe.

Każdy typ może mieć różne podłoże, jedne są bardziej uciążliwe, inne niemal niezauważalne. Przykładem popularnych drgawek są mioklonie przysenne. Doświadczyła ich większość osób, szacuje się, że nawet ok. 70% osób dorosłych.

 

Mioklonie przysenne

Mioklonie przysenne, nazywane również fizjologicznymi, to mimowolny zryw mięśni (często w całym ciele) występujący w momencie zasypiania. Niemal każdy przynajmniej raz w życiu wybudził się gwałtownie ze snu z nagłym wstrząsem w ciele. Często towarzyszy temu uczucie spadania, potęgowane często przez wrażenia senne, które pojawiają się przed oczami. Takie ruchy miokloniczne bywają nieregularne, nie pojawiają się często i w ściśle określonych momentach. Tego typu drgawki podczas snu określane są także jako szarpnięcia hipnagogiczne. Ich nazwa pochodzi od stanu, w którym znajduje się ciało, gdy przechodzi z jawy w sen. To właśnie w momencie tego przejścia, czyli w czasie hipnagogicznym, pojawiają się mioklonie nocne. 

Naukowcy od dawna próbują wyjaśnić, co powoduje nagłe szarpnięcia ciała w momencie zasypiania. Istnieje wiele teorii, ale żadna nie została jeszcze całkowicie potwierdzona. Najbardziej prawdopodobne wydaje się założenie, że mimowolne drgania mięśni w czasie zasypiania to wynik spadku napięcia mięśniowego. Ich przyczyn można doszukiwać się w złej higienie snu, a także w spożywaniu obfitych posiłków przed snem, piciem pobudzających napojów, a nawet w stresie. Dlatego często osobom, które nierzadko wybudzają się z nagłym zrywem mięśni, zaleca się dbanie o prawidłowy wypoczynek. Ważne jest, aby odpowiednio przygotować się do snu i zapewnić sobie wygodne miejsce do odpoczynku. Nawet w niewielkim mieszkaniu można zadbać o komfortowe łóżko. Narożnik z funkcją spania codziennego to dobry wybór dla osób, które chcą zadbać o prawidłową higienę snu.

Można znaleźć także inne hipotezy, próbujące wyjaśnić zjawisko miokloni przysennych. Niektóre teorie zakładają, że mimowolne szarpnięcia to ostatnie przejawy kontroli motorycznej mózgu, zanim ciało opanuje paraliż senny. Inne próby zrozumienia tego zjawiska doprowadziły naukowców do wniosku, że mioklonie mogą powstawać na skutek „rozładowania” napięcia zmagazynowanego w komórkach nerwowych w ciągu dnia. Ciekawa jest także teoria, która zakłada, że nagłe szarpnięcia są pozostałościami pradawnego mózgu, które nie zginęły jeszcze na drodze ewolucji. Hipoteza ta zakłada, że mioklonie mają pełnić funkcję ochronną. W czasach, gdy nasi przodkowie jeszcze spali na drzewach, zaśnięcie na gałęzi groziło niebezpiecznym upadkiem z wysokości. Dlatego nawet dziś jakaś część naszego mózgu reaguje na proces zasypiania, próbując uchronić nas przed upadkiem, czyli wywołując natychmiastową reakcję na rozluźnienie mięśni.

Niezależnie od przyczyn powstawania nagłych drgnięć, które wybudzają ze snu, interesujący jest fakt, że często miokloniom przysennym towarzyszy sen o spadaniu. Czy wywołuje on spięcia ciała, czy też jest wynikiem nagłego zerwania mięśni? Naukowcy skłaniają się ku tej drugiej możliwości. Uważają oni, że mózg dostosowuje sen do ruchów ciała. Oznacza to, że jeśli mięśni zrywają się, jakby groziło im niebezpieczeństwo, to umysł tworzy obraz możliwego zagrożenia. Jest to podobne zjawisko, jak wtedy gdy mózg wplata dźwięki z zewnątrz (na przykład budzika) do marzeń sennych, dostosowując się do bodźców.

 

Mioklonie u niemowlaka

Drgania niektórych mięśni, a nawet całego ciała można często zauważyć przede wszystkim u małych dzieci. Mioklonie mogą pojawiać się już od pierwszych miesięcy życia. Czasem mimowolne skurcze mięśni można zaobserwować także podczas karmienia. Mioklonie przysenne u niemowląt pojawiają się zazwyczaj w I lub II fazie snu. Skurcze mogą obejmować tylko określone mięśnie lub całe ciało. Zwykle są symetryczne, ale zdarzają się także mioklonie niemowlęce niesymetryczne. Jeśli zauważysz, że u Twojego dziecka często pojawiają się mimowolne ruchy i drgawki mięśni, warto zapytać o to pediatrę.

Inne przyczyny mioklonii

Drgawki w nocy, jeśli pojawiają się często lub są bardzo intensywne, nie powinny być bagatelizowane. Sporadyczne wybudzenie się ze snu z uczuciem spadania nie jest niczym nadzwyczajnym. W niektórych przypadkach jednak mioklonie mogą świadczyć o poważniejszych schorzeniach. Do rozpoznania danej przypadłości wykorzystuje się różne metody. Najczęściej mimowolne ruchy mięśni prowadzą do szeregu badań laboratoryjnych. Możliwe jest także przeprowadzenie elektroencefalografii, badań płynu rdzeniowo-mózgowego czy elektromiografii. Przyczyny występowania mioklonii mogą być różne, zwykle są to:

• wszelkiego rodzaju zaburzenia metaboliczne, na przykład hipo- lub hiperglikemia, niewydolność wątroby

• padaczka miokloniczna (mioklonie padaczkowe często występują u młodych osób)

• różne choroby zwyrodnieniowe, w tym choroba Alzheimera

• infekcje w mózgu spowodowane wirusami

• pozostałości po urazach i zapaleniach

• mioklonie występujące po przyjmowanych lekach

• nadużywanie używek, przede wszystkim alkoholu

• mioklonie występujące po zatrzymaniu krążenia krwi w organizmie

• zatrucie metalami ciężkimi

uszkodzenia korzeni nerwowych oraz splotów

• uszkodzenia struktury mózgu

W zależności od przyczyny występowania mioklonii wprowadza się inny typ leczenia. Najczęściej stosowane są środki farmakologiczne, ale jeśli drgawki przy zasypianiu czy w trakcie snu mają podłoże neurologiczne, zwykle są niemożliwe do wyeliminowania.

Rozpoznanie mioklonii

Pierwszym etapem leczenia jest rozpoznanie typu mioklonii. Mogą one mieć różne formy. Mioklonie rdzeniowe są wynikiem zmian w obrębie rdzenia kręgowego, a inne zrywy mogą być tylko wynikiem stresu i napięcia mięśniowego. Jeśli za dolegliwość odpowiada nerwica, drgawki podczas snu leczy się psychoterapią lub pomocą psychologiczną, nierzadko wspomaganą środkami farmakologicznymi. Aby jednak można było rozpoznać typ mioklonii, lekarz musi przeprowadzić dokładny wywiad. Wszelkiego rodzaju drgawki u dziecka podczas snu można nagrać, aby dało się lepiej zdiagnozować problem. W pierwszej kolejności lekarz musi ustalić, czy dana przypadłość to mioklonie, a nie tiki, pląsawica, drżenia czy padaczka. W tym celu właśnie przeprowadzany jest szczegółowy wywiad. Lekarz często pyta o to, czy podobne dolegliwości pojawiały się już w rodzinie. Ważne są także przyjmowane przez pacjenta leki, a nawet, czy miał on kontakt z niebezpiecznymi substancjami.

Warto wiedzieć, jak rozpoznać mioklonie i jakie są ich objawy. Drgawki podczas snu to najważniejszy symptom. Mogą one pojawiać się jednak również w ciągu dnia. Mioklonie nie są takie same w przypadku każdego pacjenta. Drgania mięśni mogą obejmować tylko określone obszary lub całe ciało. Mioklonie zwykle pojawiają się w kończynach górnych oraz w okolicach barków. W odmianie patologicznej, na przykład korowej lub podkorowej, są wynikiem uszkodzeń neurologicznych. Pierwszy typ, mioklonie korowe są krótkie i szybkie, a podkorowe wolniejsze.

Drgawki nerwowe nie zawsze muszą być leczone. Jeśli zostaną zaliczone do grupy mioklonii fizjologicznych, to nie wymagają interwencji. Są wtedy naturalnym odruchem ciała, który zdarza się u większości osób dorosłych. W niektórych przypadkach jednak niezbędne jest dalsze rozpoznanie, zakwalifikowanie i leczenie mioklonii. Przede wszystkim wykonuje się podstawowe badania, czyli morfologię, stężenie kreatyniny, mocznika i glukozy, a także jonogram i próby wątrobowe. Następnie lekarz może skierować na dalsze badania neuroobrazowe. Przyczyną występowania mioklonii mogą być choroby genetyczne (wtedy wykonuje się specjalne badania laboratoryjne) lub poważne schorzenia wymagające przeanalizowania płynu mózgowo-rdzeniowego.

 

Leczenie mioklonii

Jeśli okaże się, że przyczyną drgawek nie jest stres lub nerwica, mioklonie trzeba leczyć. Są one zwykle objawem chorobowym, a nie samoistną dolegliwością. Dlatego w procesie leczenie mioklonii niezwykle istotne jest rozpoznanie schorzenia, którego przejawem są niekontrolowane drgawki ciała. Wybór środków farmakologicznych czy rodzaju terapii zależy więc od choroby podstawowej, na którą cierpi dany pacjent. W przypadku stwardnienia rozsianego stosuje się najczęściej immunoterapię. Jeśli za występowanie mioklonii odpowiadają zmiany neurologiczne, na przykład nowotwór, jednym sposobem leczenia jest chirurgiczne usunięcie przyczyny problemu. Za drgawki przed snem odpowiedzialne są często zaburzenia metaboliczne. Wtedy niezbędna jest odpowiednia dieta, która pomoże uregulować procesy zachodzące w organizmie. Mioklonie nierzadko są również objawem padaczki, przy której niezbędne jest zastosowanie terapii farmakologicznej. W przypadku drgań mięśni na podłożu psychicznym, do procesu leczenia trzeba włączyć dobrze dobraną do potrzeb i problemów pacjenta terapię.

Czy leczenie mioklonii jest skuteczne?

Proces leczenia mioklonii, a właściwie wywołującej je choroby, nie zawsze okazuje się skuteczny. Często za drgawki, skurcze nóg podczas snu i mimowolne zrywy mięśni odpowiadają nieodwracalne zmiany neurologiczne lub w obrębie układu nerwowego. Odwrócenie ich jest nierzadko niemożliwe. Istnieją także mioklonie odporne na terapię farmakologiczną, które można zniwelować tylko operacyjnie, oddziałując na problematyczny obszar w ciele. To, czy zastosowane leczenie będzie skuteczne, zależy przede wszystkim od źródła problemu. Mioklonie wywołane stresem lub łatwą do pokonania chorobą można szybko i efektywnie wyeliminować. Niestety nie zawsze jest to możliwe. Dlatego warto konsultować z lekarzem wszelkie niekontrolowane drżenia mięśni, szczególnie jeśli pojawiają się regularnie. W przypadku gdy zaobserwujesz u siebie lub u kogoś w rodzinie mimowolne skurcze, nagłe szarpnięcia i drgania ciała w czasie spoczynku, zwróć uwagę na ich częstotliwość. Przed udaniem się do lekarza (pierwszego kontaktu lub bezpośrednio do neurologa) zapisz, kiedy pojawiają się skurcze, o jakiej porze dnia lub nocy i jak długo trwają. Te informacje pomogą specjaliście w zdiagnozowaniu przyczyn mioklonii.