Problemy z zasypianiem dotykają wielu osób i przy współczesnym stylu życia nie są już czymś nietypowym. Istnieją jednak choroby, takie jak narkolepsja, które nie spotykają się ze zrozumieniem społeczeństwa. Chorujące osoby są źle odbierane przez swoje otoczenie, co często wynika z niedostatecznej wiedzy rodziny i przyjaciół na temat tej uciążliwej dolegliwości. Czym jest narkolepsja, jakie są jej przyczyny i czy można ją wyleczyć, przeczytasz w poniższym artykule.

 

Narkolepsja — co to za choroba?

Narkolepsję zalicza się do chorób o podłożu neurologicznym. Charakteryzuje się zaburzeniami snu oraz niekontrolowaną sennością. Narkoleptyk odczuwa potrzebę zaśnięcia nawet kilkukrotnie w ciągu dnia i jest ona tak silna, że niemal niemożliwe jest z nią walczyć. Chora osoba doświadcza takich napadów snów nawet podczas wykonywania różnych czynności — podczas pracy, domowych obowiązków, a także prowadzenia samochodu. Narkolepsja dotyka zarówno kobiety, jak i mężczyzn, a jej pierwsze objawy mogą pojawiać się już w okresie dorastania. Codzienne życie z chorobą jest bardzo utrudnione, co może negatywnie wpływać również na relacje z innymi ludźmi, a także pogarszać zdrowie psychiczne narkoleptyka.

 

Narkolepsja — objawy

Objawy narkolepsji nie są trudne do przeoczenia. Pojawiają się u osób w każdym wieku, zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Pierwsze objawy częściej pojawiają się jednak u dorosłych niż u dzieci. Tylko u 20% procent chorych narkolepsja rozwinęła się przed 10. rokiem życia. Przede wszystkim osoba chora odczuwa niekontrolowaną potrzebę zaśnięcia. Drzemki pojawiają się w ciągu dnia o różnych porach. Zwykle trwają do 30 minut. Narkoleptyk może próbować walczyć z napadami snu, ale niemal zawsze będzie to bezskuteczne. Potrzeba drzemki może pojawić się w każdej chwili, niezależnie gdzie w danym momencie znajduje się osoba chora. Dlatego życie z narkolepsją jest bardzo utrudnione. Chory może zasnąć zarówno podczas pracy, jak i jazdy autobusem, czy autem. W drzemce nie przeszkadzają nawet głośne dźwięki i mocne bodźce, takie jak dyskomfort, chłód, czy silne światła. Narkoleptyk po zaśnięciu od razu przechodzi do fazy REM.

Jest to faza z ruchami gałek ocznych, w której najczęściej pojawiają się sny, a chory zwykle je pamięta, nawet jeśli trwały bardzo krótko. Napady snu to pierwszy i najważniejszy objaw, którym charakteryzuje się narkolepsja. Rozpoznanie następuje jednak na podstawie także innych przesłanek. Są to objawy charakterystyczne dla tej choroby i należą do nich:

♦ Katapleksja — jeśli występuje razem z napadami snu, lekarz nie ma wątpliwości, że pacjent choruje na narkolepsję. Katapleksja to nagłe, niekontrolowane rozluźnienie mięśni. Często wywołane jest to różnymi silnymi emocjami, jak gniew, czy strach. Narkoleptyk nie może wtedy nawet ustać na własnych nogach, co często przez osoby postronne odbierane jest jako zwykłe omdlenie. Napad katapleksji może trwać kilka sekund, ale pełny powrót do sprawności mięśniowej może nastąpić nawet po ok. 30 minutach. 

♦ Paraliż senny — daje podobne objawy jak katapleksja. Osoba chora traci władzę nad mięśniami w ciele, narkoleptyk nie może się ruszyć ani nic powiedzieć. Utrata kontroli nad własnym ciałem odbywa się przy pełnej świadomości. Osoba objęta paraliżem sennym słyszy, co się wokół niej dzieje, często także widzi swoje otoczenie. Utrata władzy nad ciałem najczęściej ma miejsce zaraz przed zaśnięciem lub po wybudzeniu. Paraliż może trwać od kilku do kilkunastu sekund.

♦ Halucynacje — omamy wzrokowe i słuchowe często pojawiają się jako objaw narkolepsji. Zwykle trwają one krótko, przypominają sen na jawie i nie zawsze pozostają w pamięci osoby chorej.

Wszystkie te objawy pokazują, jak ciężką chorobą jest narkolepsja. Jak zdiagnozować, czy u Ciebie lub u osoby z Twojego otoczenia nie pojawiają się pierwsze objawy tej dolegliwości? Przede wszystkim obserwować, reagować na wszelkie napady senności w ciągu dnia i kłopoty z zasypianiem w nocy. Objawy narkolepsji mogą pojawiać się w różnym natężeniu:

♦ Słabe natężenie choroby — u narkoleptyka pojawia się niewielka senność w ciągu dnia, a napady katapleksji zdarzają się rzadko.

♦ Średnie natężenie choroby — ataki katapleksji są rzadkie, a osoba chora mimo senności może normalnie funkcjonować.

♦ Silne natężenie choroby — osoba chora nie potrafi walczyć z napadami senności połączonymi z atakami katapleksji.

 

Narkolepsja — przyczyny

Prawdopodobnie najtrudniejszą kwestią w leczeniu narkolepsji i poprawie komfortu życia osób chorych jest niezbadana natura choroby. Lekarze niewiele wiedzą o przyczynach występowania trudności z zasypianiem i nagłych napadów snu w ciągu dnia. Najwięcej teorii wskazuje na wadę genetyczną, którą dziedziczymy po swoich przodkach. O narkolepsji wiadomo z całą pewnością jedynie, że jest to choroba o podłożu neurologicznym. Według teorii wskazującej na dziedziczność tej dolegliwości może być za nią odpowiedzialna nieprawidłowa reakcja organizmu na wirus lub mutacja genu kodującego antygen HLA. Narkolepsja może mieć także związek z nieprawidłową regulacją fazy REM, jak twierdzi inna grupa naukowców. Niedawno przeprowadzone badania wykazały również, że u narkoleptyków poziom proteiny lub hipokretyny, czyli neuroprzekaźników jest niższy niż u osób zdrowych. Może mieć to związek z reakcją autoimmunologiczną organizmu. 

Narkolepsja — jakie badania przeprowadzić?

Kiedy zaczniesz odczuwać napady senności w ciągu dnia, zacznij uważnie obserwować swój organizm. Chęć zaśnięcia na krótką drzemkę może być wynikiem ogólnego przemęczenia organizmu. Jeśli jednak senność będzie Ci nieustannie towarzyszyć lub zaczną się inne objawy, przede wszystkim katapleksja, możesz podejrzewać, że odpowiedzialna jest za to narkolepsja. Jaki lekarz powinien być twoim pierwszym wyborem? Możesz udać się do lekarza rodzinnego, który w przypadku podejrzenia narkolepsji kieruje do neurologa. Lekarz specjalista zleci przeprowadzenie odpowiednich badań. 

W rozpoznaniu narkolepsji niezbędne jest badanie PSG polisomnograficzne, które ma za zadanie znaleźć przyczyny senności. Następnego dnia przeprowadzana jest latencja snu. Celem tego badania jest określenie, jak szybko osoba chora zasypia i kiedy pojawia się u niej faza REM. Ponadto lekarz może zlecić przeprowadzenie badań krwi, wykonywanych, aby oznaczyć antygeny układu immunologicznego. Wynik ujemny potwierdza, że chorobą, z którą zmaga się pacjent, jest narkolepsja. Test można potwierdzić dodatkowym badaniem poziomu okresyny w płynie mózgowo-rdzeniowym.

 

Leczenie narkolepsji

Skuteczny lek na narkolepsję, który zatrzymałby chorobę i pozwolił na zwykłe funkcjonowanie, jeszcze nie istnieje. Dolegliwość ta nie została dostatecznie zbadana i poznana. Obecnie, aby chociaż trochę polepszyć komfort życia narkoleptyków, stosuje się leki pobudzające lub antydepresyjne. Choroba ta w najcięższym stadium nie pozwala na normalne funkcjonowanie. Chory nie może prowadzić pojazdów, a wykonywanie codziennych czynności może stanowić problem. Narkoleptycy nierzadko spotykają się z niezrozumieniem ze strony społeczeństwa, a nawet swoich najbliższych. Osoba chora ma trudności ze znalezieniem pracy. Dlatego często u narkoleptyków pojawia się także depresja, którą wywołała nieuleczalna narkolepsja. Leki zalecone przez lekarza mają tylko łagodzić przebieg choroby lub ułatwić codzienne funkcjonowanie.  

Jak poprawić codzienność narkoleptyka?

Codzienne życie skutecznie utrudnia zaawansowana narkolepsja — leczenie jest niemal niemożliwe, a podejmowanie prostych czynności, czy jazda samochodem może skończyć się tragicznie. Czy można zatem jakoś poprawić komfort życia osoby chorej? Przede wszystkim narkoleptyk nie powinien zasypiać sam, szczególnie w obcym dla siebie miejscu. Dlatego, jeśli ktoś z Twojego otoczenia choruje i wiesz, że zdarzają się ataki katapleksji, dopilnuj, aby chory nie udawał się w nieznane miejsca bez drugiej osoby. Narkoleptyk, który czuje nadchodząca senność, powinien przerwać wykonywaną czynność i oddalić się na drzemkę. Na atak może wskazywać między innymi pojawienie się halucynacji i omamów wzrokowych lub dźwiękowych. Osoby chore powinny unikać takich substancji jak alkohol, kofeina, czy innego rodzaju używki. Mogą one zaburzać działanie leków i powodować nadmierną senność. Narkoleptykom zaleca się aktywność fizyczną, na przykład regularne spacery.

Ważny jest także odpowiedni wypoczynek. Rytm snu osoby chorej powinien być w miarę możliwości unormowany, o stałych porach zasypiania. W wypoczynku niezbędne jest także wygodne łóżko, komfortowy materac i dobre poduszki do spania. Ważne jest także, aby nocny odpoczynek zapewnił wystarczającą ilość snu. Ponadto, jeśli osoba chora na narkolepsję ma przed sobą jakieś wyzwanie, powinna wcześniej się zdrzemnąć. W rezultacie organizm będzie miał wystarczająco energii, aby działać efektywnie przez kilka godzin.

Istotną kwestią dla narkoleptyków jest także zrozumienie i wsparcie ze strony otoczenia. Dlatego osoba chora powinna porozmawiać ze swoimi najbliższymi, aby wiedzieli oni jak zachować się w razie ataku senności. Warto także powiadomić o chorobie swojego pracodawcę, potwierdzając stan swojego zdrowia zaświadczeniem lekarskim. Prawdopodobnie możliwe będzie wtedy dostosowanie grafiku pracy do potrzeb i wymagań osoby chorej. Trzeba pamiętać, że napady senności źle wpływają na koncentrację, zdolność uczenia się i przyswajania nowych informacji. Dlatego u dzieci pierwsze objawy narkolepsji trzeba zdiagnozować jak najszybciej. W efekcie nastolatek będzie mógł stworzyć odpowiednie nawyki, które pozwolą mu na efektywną naukę. Warto wiedzieć, że u dzieci pierwsze objawy narkolepsji często są ignorowane lub mylone ze zmęczeniem. U kilkulatków zapotrzebowanie na sen w ciągu dnia jest normalne, dlatego rozwijającą się chorobę można bardzo łatwo przeoczyć. U starszych dzieci objawy często brane są za oznaki lenistwa, złe zachowanie lub w najgorszym przypadku uznawane za padaczkę, lub niepełnosprawność intelektualną.

Narkolepsja to choroba, która często prowadzi osoby chore do depresji i poważnych uszczerbków na zdrowiu psychicznym. Osoby chore nierzadko nie mogą prowadzić w pełni samodzielnego życia, kierować pojazdami, ciężko im także znaleźć dobrze płatną pracę. Dlatego narkoleptycy, u których pojawiają się stany depresyjne, powinni skontaktować się z lekarzem lub poszukać pomocy w różnego rodzaju grupach wsparcia. Dla osób chorych zmaganie się z taką chorobą wiąże się również ze wstydem. Niekontrolowane zasypianie w miejscach publicznych jest niekomfortowe. Dlatego relacje międzyludzkie u narkoleptyków są często zaburzone, ponieważ unikają oni wychodzenia z domu i kontaktu z innymi. Dlatego dla narkoleptyków ważne jest wsparcie najbliższych, stosowanie się do zaleceń lekarza, niepomijanie dawek przepisanych leków i aktywność fizyczna, aby jak najbardziej poprawić swój komfort życia.