Co to jest chronotyp?

Ostatnio aktualizowane: 29.03.24

 

Chronotypem nazywamy zegar biologiczny regulujący nasz rytm dobowy, będący odzwierciedleniem ludzkiej osobowości. Istnieją dwa jego rodzaje – poranny i wieczorny, jednakże często mówimy również o chronotypie niedźwiedzia, wilka, delfina, oraz lwa. Podstawowe chronotypy to sowy i skowronki, czyli osoby, które preferują nocny tryb życia oraz te lubiące wstać bardzo wcześnie, aby nie marnować dnia na spędzanie w łóżku.

 

Chronotyp – definicja

Chronotyp, czyli zegar, odpowiada za nasze codzienne funkcjonowanie. Jest on bardzo związany z pracą mózgu. Za chronotyp odpowiedzialne są neurony znajdujące się nad nerwami wzrokowymi, które z kolei odpowiadają za dostarczenie informacji do przysadki mózgowej, podwzgórza i szyszynki. Całość wpływa na poziom hormonów, które regulują działanie ludzkiego organizmu. 

Początkowo specjaliści mówili jedynie o dwóch rodzajach chronotypów – porannym, czyli skowronku i wieczornym, określanym mianem sowy. Jednakże psycholog, który zajmuje się dziedziną snu, tj. Michael Breus, wprowadził dodatkowe chronotypy, ukrywające się pod nazwami zwierząt: Niedźwiedzia, lwa, delfina i wilka.   

 

Co wpływa na rodzaj chronotypu?

Chronotyp snu wynika w głównej mierze z osobowości, jest więc cechą indywidualną i nie zawsze musi być podporządkowany naszemu planowi dnia. Kluczową rolę w chronotypie odgrywa zegar biologiczny, dlatego też mogą na niego jedynie wpłynąć nasze cechy indywidualne, np. związane z dziedzicznością. Najczęściej rodzaj chronotypu dziedziczymy po rodzicach, jednakże na zegar biologiczny może wpływać również nasz wiek. Nie jest to związane z wymaganiami organizmu, ale ze zmianami stylu życia, w różnych odstępach czasowych i w kilku etapach.

Chronotyp wieczorny w głównej mierze dotyczy ludzi młodych, często studentów lub osób rozpoczynających swoją karierę zawodową. Z przeprowadzonych badań wynika, że ludzie – sowy cechują się wyższą inteligencją oraz osiągają lepsze wyniki w nauce, co przekłada się na atrakcyjną pracę i związane z nią awanse. Naukowcy z uniwersytetu w Madrycie przebadali 1000 młodych osób i przeanalizowali ich cykle dobowe. Okazało się, że wśród badanych 25% stanowią skowronki, 30% to sowy, pozostała część przynależy do chronotypów lwa, wilka, niedźwiedzia i delfina.  

Naukowcy zauważyli, że osoba, która znacznie później udaje się na sen, czyli o chronotypie sowa, cechuje się również większą kreatywnością i lepiej zdaje testy na inteligencję. 

Który chronotyp jest lepszy? 

Trudno stwierdzić, czy lepiej być skowronkiem, czy sową. Chronotyp, jak już wcześniej wspominaliśmy, zależy głównie od naszej osobowości, genów oraz w pewnym stopniu od codziennych obowiązków. Jeżeli lepiej czujemy się, kiedy wcześniej wstajemy lub odwrotnie, i nie koliduje to z naszymi obowiązkami oraz nie wpływa na nasze zdrowie, nie należy się temu sprzeciwiać. Co prawda skowronkom możemy pozazdrościć ich porządku dnia oraz pilnowanego czasu, jednakże ich normy i zasady sprawiają, że tylko w tak poukładanym świecie ranne ptaszki lepiej funkcjonują. Sowy nie lubią, kiedy narzuca im się inny porządek niż ten, który one same preferują. Z tego względu uważa się, iż tzw. nocne marki częściej zakładają własne firmy, co pozwala im na dostosowanie określonych godzin pracy do własnych potrzeb. Mówi się też, że sowy w godzinach wieczornych lub nawet nocnych mogą znacznie więcej zrobić niż ranne ptaszki w ciągu dnia.  

 

Wpływ chronotypu na ludzkie życie

W celu sprawdzenia, czy jesteśmy sową, skowronkiem, czy może niedźwiedziem, niezbędne jest przeprowadzenie pewnego doświadczenia, jakim jest test na chronotyp. Wiele przykładowych testów bez problemu znajdziemy w Internecie, wystarczy, że w wyszukiwarkę wpiszemy odpowiednią frazę. Test to pewnego rodzaju quiz, w którym odpowiadamy na parę pytań związanych z naszą osobowością czy też planem dnia. W podsumowaniu otrzymamy wynik oraz wyjaśnienie i charakterystykę danego chronotypu. Rozpiska zawiera nie tylko liczne ciekawostki, ale także wskazówki dotyczące m.in. odpowiedniego planowania dnia lub wykonywania określonych zadań. Specjaliści uważają, iż osoby, które nie żyją zgodnie z własnym chronotypem, mogą mieć problemy ze snem, z odpowiednim funkcjonowaniem w ciągu dnia oraz mniejszą wydajnością w pracy. Niekiedy wprowadzenie stosownych zmian jest niemalże zalecane, abyśmy mogli poczuć się lepiej i efektywniej wykonywać swoje obowiązki. 

 

Rodzaje chronotypów

♦ Sowa – rankiem sowa woli dłużej pospać niż zrywać się niepotrzebnie z łóżka. Jednakże w godzinach wieczornych lub nocą odznacza się sporą efektywnością. Sowy nie lubią, kiedy ktoś im narzuca swój porządek. Wolą same dostosować godziny pracy do własnych potrzeb, dlatego to one częściej zakładają firmy lub wykonują wolne zawody. 

♦ Skowronek – inaczej ranny ptaszek. Osoby o tym chronotypie wstają wcześnie rano, nie lubią marnować dnia na spędzanie w łóżku. Jednak często z rana wyczerpują pokłady swojej energii i już koło południa są senne i zmęczone. Ranne ptaszki lepiej odnajdują się w porannym rytmie dnia i wtedy też wykonują większość swoich obowiązków.

♦ Niedźwiedź – chronotyp niedźwiedź dotyczy osób, które budzą się zazwyczaj między 7 a 7.30. Cechują się sporą energią o poranku, dlatego też wtedy wykonują większość bardziej skomplikowanych zadań. Ludzie o tym chronotypie muszą zwracać szczególną uwagę na sen. Niedźwiedź powinien przesypiać w nocy 8 godzin, aby mógł poczuć się wypoczęty, co nie oznacza, że popołudniami nie jest senny i nie ma ochoty na drzemki. Jednak często nawet najwygodniejsza sofa rozkładana nie skłoni niedźwiedzia do skorzystania z kuszącej propozycji, jaką jest kilkuminutowy sen i osoby o tym chronotypie nadal będą efektywne w ciągu dnia. 

♦ Lew –  budzi się znacznie wcześniej niż skowronek, bo ok. 5.30 i jest w pełni przygotowany do swoich obowiązków. Około godziny 17:00 odczuwa zmęczenie i spadek energii, co jeszcze bardziej jest widoczne szczególnie wieczorem. Lwy zasypiają ok. 22:00.

♦ Delfin – osoby o tym chronotypie wstają ok. 6.30 i są aktywne do godzin popołudniowych. Mniejszą energię odczuwają w ciągu dnia. Delfiny są bardzo kreatywne i potrafią działać w godzinach wieczornych, jednakże często miewają problemy z bezsennością.

♦ Wilk – wstaje najpóźniej ze wszystkich, rankiem jest mało efektywny. Swój dzień zaczyna koło godziny 11:00 i trwa on bardzo długo, bo aż do 19:00. Wilk bywa bardzo efektywny w godzinach wieczornych.

 

Co to jest biorytm i jak go obliczyć?

Często zdarza się, że jednego dnia jesteśmy pełni energii, radości i gotowości do zadań, a drugiego czujemy się senni, zmęczeni i najchętniej cały dzień spędzilibyśmy w łóżku. Czy zastanawialiśmy się kiedyś, co może być tego przyczyną? Z pewnością w naszych odpowiedziach pojawiało się zmęczenie pracą, nadmiar obowiązków i brak czasu na relaks. Otóż okazuje się, że przyczyną zmiany naszego nastroju jest biorytm. Z każdym dniem jest on inny, dlatego też mamy do czynienia z różnym stanem emocjonalnym, fizycznym czy nawet ze zmiennym stosunkiem do drugiej osoby, w tym do partnera lub współmałżonka. Kiedy poznamy swój biorytm, łatwiej zapanujemy nad codziennymi obowiązkami, czy też bez problemu porozumiemy się z kimś bliskim. Jednakże jak obliczyć biorytm? Nie jest to skomplikowane, wszystko zależy od daty naszego urodzenia. Oczywiście trudno będzie nam podać wynik samodzielnie, jest to niemalże niemożliwe, dlatego podczas obliczania biorytmu jak zawsze pomocny będzie Internet. Wystarczy, że w wyszukiwarkę wpiszemy odpowiednią frazę, aby pokazały nam się strony z możliwością szybkiego obliczenia biorytmu. Należy wpisać dokładną datę swoich narodzin, a system poda konkretny biorytm na dany dzień. W zestawieniu zobaczymy m.in. ilość przeżytych dni, znak zodiaku, czy też jego chiński odpowiednik. Oczywiście nie jest to aż tak bardzo istotne jak pozostałe informacje, z których dowiemy się, ile procent wynosi nasz biorytm fizyczny, intelektualny, duchowy, intuicyjny czy też estetyczny.  

Ciekawostką dla niektórych może być zupełnie inna odmiana biorytmu, czyli partnerski. Kiedy na odpowiednich stronach wpiszemy swoją datę urodzenia oraz datę partnera, uzyskamy zestawienie naszego dopasowania pod względem osobowości, estetyki czy też inteligencji. Kompletnie inną odmianą jest biorytm seksualnego dopasowania. Aby odczytać wynik, również i w tym przypadku niezbędne będzie podanie daty urodzenia obojga partnerów.

Rodzaje rytmów biologicznych

Rytm biologiczny związany jest ściśle z organizmami żywymi i ich poddaniem się światu fizycznemu, czyli rytmom dnia i nocy, pór roku czy też fazom księżyca. Człowiek dysponuje 24-godzinnym rytmem dobowym, jednak w przypadku zwierząt, zwłaszcza tych, które zapadają w sen zimowy, sytuacja wygląda zupełnie inaczej. Kształtują one swój rytm w zależności od panującej temperatury i zmieniających się pór roku, czego doskonałym przykładem jest niedźwiedź, który budzi się dopiero wiosną. 

Rytmy biologiczne dzielimy na dwa rodzaje:

♦ Rytmy dobowe – wyznaczają je pory dnia, zazwyczaj trwają ok. 24 godziny.

♦ Rytmy sezonowe – dzielą się na rytmy miesięczne (np. kobiecy cykl menstruacyjny) i rytmy roczne, podczas których zauważamy istotne zmiany, jak np. zmiana wzrostu lub aktywności rozrodczej. Z rytmem rocznym wiążą się wędrówki zwierząt oraz ich hibernacja, czyli sen zimowy.

 

Co wspólnego z porami dnia ma biorytm? 

Kiedy mówimy o biorytmie dobowym, mamy na myśli oczywiście to, że organizm sam potrafi odróżnić porę snu od konieczności wstawania, pójścia po zakupy lub na siłownię. Z tego względu każdy człowiek dysponuje własnym biorytmem i tutaj swoje miejsce mają chronotypy. Jedni wolą wstawać rankiem, aby w godzinach porannych wykonać jak najwięcej zadań, z kolei inni wolą pracować wieczorem lub nocą i spać do późnych godzin porannych. 

Duże znaczenie w biorytmie dobowym ma wpływ naturalnego światła, które pojawia się oczywiście o określonej porze dnia. Melatonina, czyli hormon odpowiadający za uczucie senności, wytwarza się w godzinach wieczornych i nocnych. Wtedy też nasz organizm się wycisza i potrzebuje pełnej regeneracji, aby następnego dnia mógł sprawnie funkcjonować. 

Biorytm dobowy jest niemalże cechą indywidualną. Możemy jedynie ogólnie powiedzieć, że ok. godziny 11:00 aż do 13:00 nasza sprawność intelektualna maleje. Organizm w tym czasie bardziej skupia się na pracy układu pokarmowego i właśnie dlatego koło południa, kiedy zbliża się pora obiadowa, większość z nas odczuwa głód. Nie jest to oczywiście reguła, ponieważ sporo zależy także od planu dnia oraz od sprawności intelektualnej i fizycznej. 

 

 

Dodaj komentarz

0 KOMENTARZ