Większość z nas nie jest tego świadoma, że około ⅓ naszego życia poświęcamy na sen. Wyeliminowanie snu z rytmu okołodobowego nie jest możliwe. Deprywacja jest niedoborem oraz znacznym ograniczeniem jednej z głównych potrzeb każdego człowieka, czyli snu. Jego niedobory, które trwają dłużej niż 24 godzin, mogą powodować bardzo poważne dolegliwości. 

 

Ile śpimy?

Przeciętny dorosły człowiek każdego dnia przesypia ok. 6 – 7 h dziennie. Dla jednych jest to wystarczająco długo, inni jednak woleliby spać nieco dłużej. Według przeprowadzonych badań jedynie 5% populacji jest w stanie w pełni zregenerować swoje siły podczas 5 h snu. Nie jest to jednak pełny objaw zdrowia tych ludzi. Osoby, którym wystarcza jedynie kilka godzin regeneracji, cierpią na zaburzenia psychiczne, które przybierają formę łagodnej manii. Może ona sprawiać, że osoby te mają dużą ilość energii. W ich przypadku brak snu w nocy nie wpływa niekorzystnie na ich zdrowie. Pozostali mieszkańcy Ziemi potrzebują od 7,5 h do 8 h snu. Występowanie częstych zakłóceń snu może powodować występowanie zaburzeń somatycznych, psychosomatycznych, a także depresji oraz nerwicy. 

 

Jakie korzyści daje nam sen?

Pewnie zastanawiasz się, dlaczego sen jest aż tak bardzo istotny dla naszego zdrowia oraz życia. W trakcie nocy poprawia się stan naszej skóry (głównie w godzinach od 22 do 4 rano). Sen wpływa także na regenerację komórek znajdujących się w naszym mózgu. Odpowiednia ilość snu daje pozytywne korzyści  naszemu układowi odpornościowemu oraz reguluje ciśnienie krwi. Podczas snu następuje proces regeneracji znajdujących się w naszym ciele narządów wewnętrznych. Z tkanek wydalane są toksyny oraz zbędne produkty wygenerowane pod wpływem procesu przemiany materii. 

 

W jaki sposób możemy stwierdzić, że czas, który poświęcamy na sen, jest dla nas wystarczający?

Wiele osób zastanawia się, w jaki sposób stwierdzić, czy śpi wystarczająco długo. Warto pamiętać o tym, że senność w trakcie dnia nie jest wyznacznikiem tego, czy czas, który przeznaczyliśmy na sen, był wystarczający. Ospałość w trakcie pracy bardzo często spowodowana jest spadkiem insuliny. Proces ten może nastąpić po zjedzeniu za obfitego posiłku. Aby sprawdzić, czy śpimy wystarczająco długo, powinniśmy uważnie obserwować samych siebie. Jeżeli bardzo szybko zasypiamy po położeniu głowy na poduszce, może oznaczać to, że sypiamy za mało. W przypadku, kiedy zasypianie zajmuje nam od 10 min do 20 min, nie musimy się o nic martwić. Jest to jak najbardziej prawidłowe i oznacza, że sypiamy wystarczająco długo. Osoby, którym zaśnięcie może zająć nawet godzinę, powinny sypiać nieco mniej. Jednakże pamiętajmy o tym, że powodów bezsenności jest naprawdę bardzo wiele i nie zawsze są one związane z nadmiarem snu. 

Brak snu – przyczyny

Brak snu występuje także po alkoholu. Równie częstym powodem zaburzeń nocnego odpoczynku jest wzmożony stres. Długotrwałe, silne zdenerwowanie powoduje wydzielanie w organizmie hormonu stresu, czyli adrenaliny. Wpływa on na zwiększoną akcję serca oraz wzmożenie ciśnienia krwi. Innymi zaburzeniami powodującymi bezsenność są: Zaburzenia neurologiczne, schorzenia żołądkowo-jelitowe, stosowanie niektórych leków oraz substancji psychoaktywnych, a także obturacyjny bezdech senny, który manifestowany jest w postaci chrapania.

 

Wpływ deprywacji snu na organizm człowieka

Lekceważenie snu często może powodować wiele problemów zdrowotnych i nie chodzi tutaj jedynie o kłopoty z koncentracją, czy też zdenerwowaniem. Nieodpowiednia ilość snu może powodować szereg zaburzeń. Mogą nimi być: Osłabienie układu hormonalnego, czy każdego innego układu znajdującego się w ludzkim ciele. W momencie, kiedy zauważamy, że w naszym ciele nie dzieje się dobrze, powinniśmy przyjrzeć się podstawowym aspektom życia. Zwróćmy szczególną uwagę na odżywianie oraz ilość snu. Pamiętajmy o tym, że deprywacja snu często prowadzi do pojawiania się w naszym organizmie epizodów mikrotomu. Sytuacja taka objawia się tym, że jesteśmy w stanie w każdym momencie zasnąć na kilka sekund. Zdarza się to najczęściej osobom, które wykonują bardzo monotonne czynności. Tego typu epizody mogą być niebezpieczne dla naszego życia. Osoby pracujące zawodowo jako kierowcy, podczas kilkusekundowej drzemki mogą spowodować poważny wypadek na drodze, który będzie zagrażał nie tylko ich życiu, ale także pozostałych uczestników ruchu drogowego. 

 

Ile człowiek może nie spać?

Z pewnością wiele osób zastanawia się, czy jest możliwość, aby wcale nie spać. Obecnie na wielu portalach internetowych możemy znaleźć wiele osób, które w ogóle nie śpią lub są w stanie bardzo długi okres czasu wytrzymać bez snu. Jednak Internet nie jest za dobrym źródłem wiedzy, ponieważ przepełnia go stos nierzetelnych informacji, których nikt nie jest w stanie zweryfikować. Jednak prawdą jest, że znane są na świecie przypadki śmierci, która była spowodowana przedłużającą się bezsennością. W dziedzinie genetyki możemy także napotkać na niezwykle rzadką, choć dziedziczną chorobę, która nazywana jest śmiertelną bezsennością rodzinną. Zaburzenie to związane jest z powstaniem mutacji białka w mózgu, co skutkuje zaburzeniom snu. W wyniku mutacji osoba chora umiera po upływie od 7 do 36 miesięcy od pojawienia się pierwszych objawów schorzenia. Do dnia dzisiejszego na świecie odnotowano jedynie 40 rodzin, gdzie występuje ta mutacja. Warto dodać, że żadnej osoby, u której wykryto nieprawidłowości, nie udało się uratować. 

Brak snu – krótkoterminowe skutki 

Obecnie większość z nas prowadzi bardzo intensywny tryb życia. Ciągle musimy pilnować się określonych terminów, dlatego często zdarza się, że praca, szkoła, czy studia spędzają nam sen z powiek. 24 godziny bez snu nikomu nie zaszkodzą. Wiele osób, które przetrwa pierwszą nieprzespaną noc, może wywnioskować, że to całkiem dobry pomysł. Jednak powoduje to wiele zaburzeń w funkcjonowaniu ludzkiego organizmu. Nasz układ nerwowy zaczyna uwalniać większe ilości dopaminy, która nazywana jest powszechnie „przekaźnikiem przyjemności”. Zapewnia nam ona dobre samopoczucie oraz daje duże ilości nowej energii. Często odczuwamy także uczucie euforii. Jednak nie zapominajmy o tym, że ten stan jest tylko chwilowy. Po upływie kilku godzin zaczniemy odczuwać zmęczenie oraz senność. Jeżeli jesteś bez snu ponad 48 godzin, będziesz miał problemy z planowaniem oraz umiejętnością koordynowania pracy. Staniesz się bardziej rozdrażniony i trudno będzie Ci się skupić na podstawowych czynnościach. 

 

Brak snu – skutki uboczne 

Brak snu dla kobiet w ciąży jest bardzo niebezpieczny. Podobnie jest jednak w przypadku wszystkich ludzi. Jeżeli zdecydujemy się na 2 dni bez snu, nie otrzymamy żadnych pozytywnych efektów tego stanu. Nasz metabolizm w gwałtowny sposób zwolni. Jedna noc bez snu spowoduje spowolnienie przemiany materii o ok. 5-20 %. Dodatkowo w przypadku większej części osób pojawi się znaczny apetyt na wysokokaloryczne produkty. Osoby niewyspane częściej decydują się na skonsumowanie niezdrowej żywności, co w późniejszym czasie może powodować nadwagę oraz otyłość. Według przeprowadzonych badań przez Uniwersytet w Chicago w momencie, kiedy na sen przeznaczymy mniej niż 6 h nasze BMI (Body Mass Indeks – wskaźnik masy ciała) się podwyższa. Za mała ilość snu zakłóca wydzielanie takich hormonów, jak grelina oraz leptyna, których niedobór powoduje zmniejszenie odczuwania sytości oraz zwiększa apetyt.

Brak snu powoduje stres. Wtedy używki są jedną z alternatyw, na którą się decydujemy, aby poprawić swoje samopoczucie. Niekorzystnie wpływa także na nasz układ odpornościowy. Organizm człowieka nie jest w stanie w sposób efektywny bronić się przed bakteriami i wirusami. Z badań wynika, że 4-godzinny sen powoduje osłabienie organizmu nawet o 70%. Dlatego też nie ma co się dziwić, że osoby, które śpią bardzo krótko, częściej się przeziębiają. 

Odpowiednia ilość snu pozytywnie wpływa także na życie seksualne. W momencie, kiedy ilość snu jest niewystarczająca, zmniejsza się ilość wydzielanego testosteronu, który u osób obu płci jest czynnikiem wpływającym na popyt seksualny. Jednak w przypadku sfery seksualnej powrót do formy nie jest trudny. Badania wykazały, że każda dodatkowa godzina snu powoduje zwiększenie aktywności seksualnej o 14 %.

Za mała ilość nocnego odpoczynku niekorzystnie wpływa na wygląd człowieka. Większość osób, które słyszy o niedoborze snu, kojarzy go głównie z workami pod oczami. Jednak nie jest to jedyny niekorzystny aspekt, który wpływa na nasz wygląd. Brak snu powoduje także podkreślenie drobnych linii oraz zmarszczek, które z upływem czasu są coraz bardziej widoczne. Zjawisko to spowodowane jest głównie za dużą ilością kortyzolu, który jest wydzielany przez nasz organizm. Hormon ten, nazywany także hormonem stresu niszczy włókna kolagenowe, które są odpowiedzialne za zapewnienie skórze elastyczności oraz rozciągliwości. 

Brak snu może powodować halucynacje, a często nawet częściową utratę pamięci. Zjawisko to może występować, kiedy bezsenność przedłuża się do 3 dni. W takim stanie wykonywanie większości prac jest bardzo niebezpieczne nie tylko dla nas, ale także dla otoczenia.

Brak snu – konsekwencje długoterminowe

Aby określić, czy cierpimy na deprywację snu, musimy obserwować, czy nasz sen trwa krócej niż 6 h oraz, czy często wybudzamy się przez nocne koszmary. Jeżeli oba te czynniki są z nami ściśle związane, możemy wywnioskować, że cierpimy na to zaburzenie. Skutki deprywacji snu są często bardzo niekorzystne dla zdrowia fizycznego oraz psychicznego.

Brak snu niesie za sobą konsekwencje, które wywierają wpływ na nasze zdrowie. Na samym początku człowiek ma kłopoty z koncentracją. Zaburzeniu ulegają funkcje poznawcze, a nasza pamięć zaczyna szwankować. Z tego względu bez problemu możemy obalić mit, że osoby, które uczą się kosztem snu, zapamiętują więcej. Nic bardziej mylnego. Już w 1924 roku odkryto, że osoby, które długo śpią, są w stanie zapamiętać większą ilość informacji, oraz wyróżniają się stabilniejszym nastrojem.

 

Brak snu u noworodka

W przypadku noworodków brak snu spowodowany jest często przez głód. System trawienny maluchów przystosowany jest do częstych, lecz małych posiłków, dlatego każdy rodzic powinien być świadomy tego, że dziecko w nocy będzie się często wybudzało. Jest to naturalne i dotyczy każdego noworodka, dlatego nie powinniśmy się obawiać o to, że nasze dziecko zostało dotknięte jakimś zaburzeniem. 

 

Bezsenność a depresja

Insomnia to choroba powszechnie znana jako bezsenność. Uważana jest za jeden z objawów powszechnie nam znanej depresji. Jednak nie możemy wykluczyć tego, że jest to czynnik sprawczy tego zaburzenia. Ryzyko depresji u osób, u których stwierdzono bezsenność, jest znacznie większe niż u zdrowych ludzi. Osoby te znacznie częściej zapadają na choroby lękowe oraz alkoholizm. Brak wystarczającej ilości snu sprawia, że w naszym organizmie wydzielana jest większa ilość kortyzolu. Hormon ten odpowiada za wprowadzenie nas w stan gotowości oraz czuwania. 

Osoby, które cierpią na zaburzenie snu, bardzo często popadają w niekontrolowane drzemki w ciągu dnia. Trwają one zwykle od kilku sekund do kilku minut. Nasza świadomość często nie jest w stanie zarejestrować tych epizodów. Krótkie drzemki są mechanizmem, który próbuje walczyć z niedoborem jednej z podstawowych potrzeb każdego człowieka. 

Brak snu – śmierć

Zastanawiasz się, ile człowiek wytrzyma bez snu? Obecny udokumentowany rekord Guinnessa mierzący czas bez snu, który miał miejsce w 1964 roku, wynosi 11 dni i 24 min (264 godziny). Rekordzista, wtedy 17-letni Randy Gardner z Kalifornii po pobiciu rekordu zapewniał wszystkich, że czuje się bardzo dobrze. Zespół specjalistów, który nadzorował całkowity przebieg eksperymentu, stwierdził, że mężczyzna przez cały czas zachowywał się normalnie, a prowadzone przez niego dyskusje były logiczne. Nie zdecydowano się na powtórzenie podobnego eksperymentu, jednak warto pamiętać, że pozbawiając się snu przez wiele dni, bardzo dużo ryzykujemy. Badania udowodniły, że spanie mniej niż 6 h dziennie przez wiele dni pod rząd w znacznym stopniu zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia przedwczesnej śmierci (nawet o 12%). Pytanie, po ilu godzinach bez snu człowiek umiera, jest trudne do stwierdzenia i zależy od zdrowia każdego z nas. Z tego względu każdy człowiek powinien jak najlepiej dbać o własny sen. 

 

Jak poprawić jakość snu?

W celu poprawienia jakości snu warto zadbać o wygodne, odpowiednio przystosowane miejsce odpoczynku. Najlepsze materace dobrze dostosowują się do naszego ciała, nie powodując bólu kończyn, ani pleców. Bardzo ważne jest, aby rozsądnie planować sen. Warto porzucić także złe nawyki. Nie powinniśmy zabierać ze sobą pracy do łóżka. Przynajmniej 30 min przed snem powinniśmy wyłączyć wszystkie urządzenia elektroniczne typu smartfon lub laptop. Przed położeniem się do łóżka warto uprzednio się zrelaksować. W szybszym zaśnięciu wielu osobom pomaga czytanie książki lub czasopisma. W sytuacji, kiedy nie możesz zasnąć, nie walcz sam ze sobą. Najlepiej wstań, zaparz filiżankę herbaty i spróbuj trochę poczytać. Powrót do łóżka powinien nastąpić dopiero gdy znów poczujemy się zmęczeni. Pamiętajmy także o tym, aby podczas dnia nie ucinać sobie drzemki, ponieważ przez to możemy poczuć się rozstrojeni i później trudno nam będzie zmobilizować się do pracy.